Beschrijving

Propolis is een kleverige stof, door bijen gemaakt van harsen van de knoppen van bomen. De knoppen van bomen worden door deze harsen beschermd tegen infecties van buitenaf, tot zij klaar zijn om uit te lopen. Bijen kauwen kleine hoeveelheden hars van de knoppen van bijvoorbeeld berken en populieren. Ook is er hars gevonden van coniferen, jeneverbes en sparren in propolis. Daarmee verandert propolis voortdurend van samenstelling en zal er niet snel resistentie optreden, iets wat op dit moment een groot probleem is bij bijvoorbeeld de synthetische antibiotica in de gezondheidszorg.

Bijen verwerken de hars door toevoeging van enzymen en fermenten uit hun speeksel tot propolis en vervoeren dit in het pollenkorfje aan hun achterpoten mee naar de bijenkorf. De kleverige substantie wordt er daar mede door andere bijen weer uitgehaald. Vervolgens mengen ze de propolis met stuifmeel en bijenwas. De propolis wordt systematisch in elke honingraat aangebracht, waar het gedurende lange tijd een beschermende werking vervult. Wanneer je in een bijenkast kijkt zie je vooral veel propolis op de ramen zitten. Propolis kan dan ook een natuurlijk antibioticum voor de bij worden genoemd. Het beschermt het bijenvolk tegen verschillende virussen, schimmels, en bacteriën. Vanwege de unieke wisselende samenstelling treedt geen resistentie op, iets wat op dit moment een groot probleem is bij bijvoorbeeld de synthetische antibiotica in de gezondheidszorg.

Om propolis te winnen wordt vaak een speciaal rooster onder de deksel van de bijenkast geplaatst. Wanneer er voldoende propolis aan het rooster zit gehecht, wordt het uit de kast verwijderd en in de diepvries gelegd zodat het niet meer kleeft en gemakkelijk van het rooster kan worden gebroken. Deze stukken worden vervolgens tot een poeder vermalen, dat puur kan worden gebruikt of als grondstof voor producten als propolistinctuur of propoliszalf.

Bestanddelen

Ruwe propolis is een volledig plantaardige stof die bestaat uit: 55% harsen, 30% was, 10% etherische oliën, 5 % stuifmeel en sporen van mineralen en vitaminen (aangetoond in onderzoek van Nikolaev, 1975).
Het genezende effect wordt vooral toegekend aan de flavonoïden waar propolis zeer rijk aan is, een aan de organische zuren en fenolzuren.

Vorm

Alcoholische tinktuur, waterige oplossing, zalf, tabletten, kauwtabletten, zetpilllen en ruw poeder.

Werking

Bacterieën

Een sterke bacteriostatische en bactericide werking is aangetoond voor de volgende stammen van bacteriën:

Staphylococcus
Streptococcus
Salmonella
Bacillus subtilis
Bacillus alvei
Bacillus larven
Proteus vulgaris
Escherichia coli B.

Virussen

influenza
adenovirussen
herpesvirussen

Overigen

Verder zou propolis de volgende eigenschappen hebben:

bevorderend voor de wondgenezing
weefselgeneratie bevorderend
anti-inflammatoir (ontstekingsremmend)
analgetisch (pijnstillend)
anti-oxiderend
immunomodulerend (bepaalde positieve elementen van het afweersysteem worden hierbij gestimuleerd en bepaalde negatieve elementen van het afweersysteem worden afgeremd)
fagocytose bevorderend (vernietiging van bacteriën, virussen of giftige stoffen die het lichaam zijn binnen gekomen, door cellen die deze stoffen kunnen opnemen en onschadelijk maken)
antiparasitair
remming van schimmelgroei

Contra-indicatie(s)

Sommige individuen zijn overgevoelig voor propolis (huid of luchtwegen). Zij dienen het gebruik van propolis te vermijden.
Zie ook de rubiek 'Speciale waarschuwingen'.

Bij gebruik bij oorontsteking: geperforeerd trommelvlies.

Bij katten dient het gebruik van propolis tinctuur op alcoholische basis te worden vermeden, daar katten alcohol slecht verdragen.

Het is zinvol om te onderzoeken of orale toediening van propolis bij paarden zinvol is, of dat hierdoor de darmflora in de dikke darm wordt beïnvloed en zo koliek wordt uitgelokt.

Bij allergische ademhalingsziekten moet inademing van propolis worden vermeden.

Bijwerkingen (frequentie en ernst)

Voor zover bekend geen.
Bij de aanvang van het gebruik is het mogelijk dat er tijdelijk een verergering van de klacht op treedt voor het helende effect merkbaar wordt.

Toepassingen bij dieren

Huidinfecties (pyodermie), brand-, schaaf- of andere wonden, wratten en insectenbeten

Dosering: 2x per dag een Propolisoplossing of zalf van tenminste 10% aanbrengen op de aangetaste gebieden. Gebruik geen tinctuur op alcoholische basis op open wonden.
Een andere toepassingsmogelijkheid is het kneden ruwe propolis poeder door handwarmte tot dunne plakjes die direct op de te behandelen plaats onder pleisters of verband kan worden aangebracht en zo worden gefixeerd. Met name bij de behandeling van wratten is dit type van toepassing erg praktisch.

Oorontsteking

Dosering: 2 keer per dag een paar druppels tinctuur of oplossing in het getroffen oor druppelen en masseren. Let op: het trommelvlies moet hiertoe nog wel intact zijn!

Tekenbeten

Een studie toonde aan dat tekenbeten infecties met de Borrelia bacterie in 95% van de behandelde gevallen zou kunnen worden voorkomen door een behandeling met Propolis.
Dosering: Hiertoe dept men de tekenbeet met Propolistinctuur en dient daarbij twee keer per dag 0,05 g Propolispoeder per kg lichaamsgewicht toe. Hierbij is de timing van de behandeling doorslaggevend: deze moeten binnen 48 uur na de beet worden opgestart.

Hart en bloedvaten

Studies hebben aangetoond dat propolis de elasticiteit van de vaten en daarmee de doorbloeding het algemeen bevordert. Bovendien wordt de opname van vitamine C verbeterd en daarmee als anti-oxidant de celwanden beschermt. Een verbetering van de cardiale celademhaling wordt genoemd. Daarom kan het gebruik van propolis door het voedsel een conventionele harttherapie ondersteunen, maar nooit vervangen.
Dosering: Aanbevolen dosis is 3x per dag één derde druppel per kg lichaamsgewicht van een 30% propolis tinctuur. Of in het geval van ruwe propolis poeder 2x per dag 0,05 g per kg lichaamsgewicht door het voer.

Luchtwegen

Als het gaat om het gebruik van propolis bij luchtwegaandoeningen strekt dit van slijmvliesontstekingen en voorhoofdsholteontsteking tot bronchitis. Elke infectieuze en inflammatoire respiratoire ziekte kan worden behandeld door het toedienen van propolis tinctuur of oplossing.

Dosering: Aanbevolen dosis is 3x per dag één derde druppel per kg lichaamsgewicht van een 30% propolis tinctuur. Of in het geval van ruwe propolis poeder 2x per dag 0,05 g per kg lichaamsgewicht door het voer.
Er zijn ook preparaten die geïnhaleerd kunnen door middel van het gebruik in een verstuiver. Op die manier kan propolis plaatselijk in de onderste luchtwegen worden toegediend.

Let op: ondanks dat in de humane geneeskunde gebruik van Propolis bij hooikoorts succesvol kan zijn, dient voorzichtig met het product om te worden gegaan indien iets als een pollenallergie ten grondslag ligt aan de aandoening van het dier.

Spijsvertering

In het bijzonder kunnen gastritis en maagzweren worden verminderd door oraal toegediende propolis.

Dosering: 's avonds moet vóór het voeden op een lege maag 0,2 druppels per kg lichaamsgewicht van een 30% propolis tinctuur worden toegediend. Bij ruw propolis poeder geeft men 2x per dag 0,05 g per kg lichaamsgewicht, aantrekkelijker gemaakt door een traktatie etc. voor het voeren. Zo kan het poeder door een stukje Easy-Pill worden gekneed. Eventueel met enkele druppels zilverwater indien de substantie door de hoeveelheid poeder te droog is om te kneden.

Ook enteritis of colitis kan op deze wijze worden behandeld met propolis.

Stomatitis of gingivitis kan worden verlicht door het meerdere malen per dag deppen met propolis oplossing. Losse tanden kan door dezelfde behandeling weer steviger komen te zitten, voor zover er nog regenereerbaar parodontium aanwezig is. Ook in de behandeling van extracties van kiezen/tanden en van tandabcessen kan een aanzienlijke versnelling van het genezingsproces worden bereikt door lokale toediening van propolis oplossing.

Genitaliën

Vaginitis bij vrouwelijke dieren en ontsteking van de voorhuid bij mannelijke dieren kan worden tegengegaan met propolis.

Dosering: 2x per dag spoelen of insmeren van de getroffen slijmvliezen met 30% propolis oplossing. Ook hier geldt dat er been alcoholische tincturen dienen te worden gebruikt, omdat deze branden.

Blaas en urinewegen

Infecties van de blaas en de urinewegen kunnen worden tegengegaan met propolis. In het bijzonder nierbekkenontsteking, blaasontsteking en infecties van de urinewegen reageren er goed op. Aandoeningen die zijn gebaseerd op mechanische irritatie, zoals door blaas- en nierstenen moeten op de oorzaak worden behandeld (verwijdering of oplossen van de stenen). Een behandeling met propolis helpt in dit geval niet.

Ogen

Oogziekten van infectieuze en inflammatoire aard, zoals conjunctivitis, blefaritis (ontsteking van de oogleden) of gerstekorrels kunnen worden verminderd door twee maal per dag met een propolis oplossing te druppelen (conjunctivitis) cq deppen (blefaris). Belangrijk om hier op te merken is om alleen oplossingen of zalven te gebruiken, die specifiek zijn vervaardigd voor gebruik in het oog.

Tumoren

In onderzoek bij de inzet van propolis naast conventionele therapieën bij kanker zoals chemotherapie en bestraling, wordt gerapporteerd dat de levensverwachting en de kwaliteit van leven wordt verhoogd indien propolis naast deze behandelingen wordt gebruikt. Propolis kan dus op geen enkele wijze standaard behandeling bij kanker vervangen, maar wel een waardevolle aanvulling betekenen.

Dosering:
bij weinig gevorderde ziekte: één maal per dag een dosis van 0,05 g tot 0,1 g propolis poeder per kg lichaamsgewicht (oraal toe te dienen)
bij vergevorderde ziekte: één maal per dag 0,2 g tot 0,3 g propolis poeder per kg lichaamsgewicht (oraal toe te dienen)

Gebruik tijdens dracht en lactatie

Aangezien er nog weinig onderzoek naar het gebruik van propolis bij dracht en lactatie is gedaan, raadpleegt men het beste de dierenarts alvorens een behandeling met propolis te starten.
Wel is er ervaring bij mensen: voor zover bekend kan propolis veilig worden gebruikt door zwangere vrouwen en vrouwen die borstvoeding geven.

Speciale waarschuwingen

Zo indrukwekkend als de verslagen van de studies omtrent propolis zijn, zo veel moet er nog worden gewaarschuwd over het dagelijks gebruik.
Het nadeel van propolis is het allergeen potentieel. Imkers ontwikkelen na gemiddeld 9 jaar van bijenteelt een allergie voor propolis, omdat ze voortdurend in contact met met deze stof komen. Omdat er veel meer dan 300 verschillende stoffen werden gevonden in propolis, is het niet verwonderlijk dat onder deze ook in de top 20 van allergene stoffen kunnen staan. Iemand die al aan andere allergieën lijdt, in het bijzonder voor materiaal van planten zoals pollen, heeft een vele malen hoger risico om sterk te reageren op propolis.

Men dient er goed aan te doen om voorafgaand aan de behandeling de verdraagbaarheid van het preparaat te testen. Dit kan worden gedaan door kinesiologie, pendel of tensor. Een andere optie is het op een geschoren of haarloze plek krassen van de huid en het inwrijven de beschadigde plek met propolis oplossing. Ontsteekt de plek of is ze de volgende dag rood en/of jeukend geworden, dan moet worden afgezien van een behandeling met propolis.

Begin altijd met kleine dagelijkse doses, en verhoog dan geleidelijk tot aan de gewenste dosis. Succesvol is het volgende behandelplan gebleken: Begin met een tiende van de gekozen dosis en verhoog de dosis elke dag met één tiende, zodat op de tiende dag de beoogde dosis is bereikt.

Wanneer onverdraaglijkheid zich openbaart, moet de behandeling onmiddellijk worden gestaakt. Het verdient de aanbeveling dat deze procedure elke keer opnieuw wordt doorlopen, ook indien reeds eerder een behandeling met propolis zonder complicaties werd doorlopen. Elke batch propolis is verschillend van samenstelling, afhankelijk van waar de bijen hun stoffen verzamelden. Daarom moet men ook bij elke therapie opnieuw rekening houden met verschillende reacties.
Hou tijdens de behandeling toezicht op de patient om onverdraaglijkheden vroegtijdig te onderkennen.

Status voor gebruik bij dieren in Nederland

Vrij verkrijgbaar zonder recept.

Natuurlijke middelen

Propolis